17 Ağustos'un 26. yılı: Yıkımdan dirence

Merkez üssü Kocaeli’nin Gölcük ilçesi olan 17 Ağustos 1999 depreminin üzerinden tam 26 yıl geçti. Kent, bu süreçte acı tecrübelerden ders çıkararak afete hazırlıkta Türkiye’ye örnek olacak bir dizi yeniliğe imza attı. "Dirençli Şehir Eylem Planı", Afet Mutfağı, anlık veri sağlayan Sismolojik İzleme Merkezi ve Cedit gibi büyük kentsel dönüşüm projeleri, Kocaeli’nin afete karşı kazandığı yeni ve dirençli kimliği özetliyor.

17 Ağustos 1999’da saat 03.02’de 7,4 büyüklüğünde meydana gelen ve 45 saniye süren Marmara Depremi; Kocaeli, İstanbul, Yalova, Sakarya ve Düzce’de yıkıma sebep oldu. 2010 yılında yayımlanan Meclis araştırma raporuna göre, 18 bin 373 kişi hayatını kaybetti, 48 bin 901 kişi yaralandı. Büyük kayıplara sebep olan depremde 285 bin 211 ev ile 42 bin 902 iş yeri hasar gördü. Marmara Depremi’nde İstanbul’da 454 kişi yaşamını yitirdi. Yalova, Düzce ve Gölcük’ten getirilen yaralılardan hayatını kaybedenlerle bu sayı 981’e çıktı.

Yıkıntıların arasından doğdu

Depremin ardından Kocaeli adeta yıkıntıların arasından doğdu. Özellikle depremin merkez üssü Gölcük’te, Gölcük Belediyesi ve Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından tüm ağır hasarlı binalar yıkıldı ve bölge bölge kentsel dönüşüm çalışmaları başlatıldı.

Bu acı tecrübeden ders çıkaran Kocaeli, geçen 26 yılda kentsel dönüşümden afet lojistiğine, teknolojik izlemeden halkın eğitimine kadar uzanan kapsamlı çalışmalarla çehresini tamamen değiştirdi.

Kentsel dönüşüm çalışmaları çerçevesinde Gölcük, Körfez ve İzmit başta olmak üzere birçok ilçede yeni projeler hayata geçirildi. Depremin izlerinin silindiği ilçede, 26 yıl içinde altyapıdan üstyapıya kadar birçok çalışma yürütüldü.

140 futbol sahası büyüklüğünde bir alan kamulaştırıldı

Geçen zamanda Kocaeli Büyükşehir Belediyesi öncülüğünde, il genelinde risk arz eden 960 binanın yıkımı gerçekleştirildi. Kentsel dönüşüm çalışmaları kapsamında toplam 1 milyon 50 bin metrekarelik, yani 140 futbol sahası büyüklüğünde bir alan kamulaştırıldı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile ortaklaşa olarak 7 ilçe ve 14 alanda 5 bin konut ve iş yerini kapsayan projeler hızla devam ediyor. Vatandaşlara kolaylık sağlanması amacıyla 0,69 oranıyla kredi imkanı da sunuldu.

Öne çıkan projelerdeki son durum

İzmit Cedit Mahallesi: Ülke tarihinin en büyük dönüşüm projelerinden biri olan 12,6 hektarlık alanda 1105 konut ve 6 dükkan inşaatı sürüyor. Projedeki ilerleme oranı yüzde 61 seviyesinde.

Körfez Barbaros Mahallesi: Riskli alandaki hak sahipleri, Derince Sopalı’da inşaatları tamamlanma seviyesine gelen (yüzde 98) 534 konut ve 40 dükkandan oluşan yeni yaşam alanlarına taşınacak.

Gölcük Merkez Mahallesi: 3,6 hektarlık ilk etapta 360 konut ve 408 iş yerinin inşaatı devam ediyor ve projede yüzde 70 ilerleme sağlandı.

Dilovası Tavşancıl: 26 hektarlık alanda 651 konut, 12 dükkan ve bir cami inşaatında yüzde 85’lik ilerleme kaydedildi.

Dirençli Şehir Kocaeli Eylem Planı

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, afete hazırlık çalışmalarını bir üst seviyeye taşıyarak "Dirençli Şehir Kocaeli Eylem Planı"nı hayata geçirdi. Bu kapsamda 24 Şubat 2023’te üniversiteler, TMMOB, TÜBİTAK ve ilçe belediyelerinin katılımıyla Kocaeli Bilim Kurulu oluşturuldu. Kurul, 14 maddelik bir eylem planı hazırladı.

Bu plan çerçevesinde; il genelindeki 320 bin 253 binadan 2007 öncesi yapılmış 158 bin 869 yapının gözlemsel taraması tamamlandı. 688 taşınmaz kültür varlığının deprem riski açısından etütleri yapıldı. TAMP kapsamında daha önce 90 olan geçici barınma alanı sayısı 163’e yükseltildi.

Vatandaşları da afete hazırlamak için eğitim programı düzenleyen Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, "Kocaeli Mahalle Halkı Afetlere Hazırlık Eğitim Projesini" uygulamaya koydu.

Zemin etüt bilgileri toplanıyor

Afete hazırlıkta teknoloji de unutulmadı. Bu çerçevede, Sismolojik İzleme ve Deprem Eğitim Merkezi’nde 41 adet ivmeölçer cihazından oluşan sismik gözlem ağı ile Kocaeli ve çevresindeki deprem hareketliliği anlık olarak takip ediliyor.

Zemin Veri Bankası’nda Büyükşehir ve ilçe belediyelerine ait tüm zemin etüt bilgileri, Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) sayesinde ortak bir havuzda toplanarak riskli alanların önceden belirlenmesi hedefleniyor.

Muhtemel bir afette haberleşmenin kesilmemesi için 5 kritik noktada baz istasyonu kurulumu tamamlandı.

Afet Mutfağı devrede

Muhtemel bir afet anında en kritik ihtiyaçlardan olan beslenme ve lojistik için dev adımlar atıldı. Başiskele’de kurulan ve tüm Marmara’ya hizmet verebilecek "Hızır 41 Afet Mutfağı", tek seferde 150 bin kişiye çorba, 20 bin kişiye 3 çeşit yemek ve günlük 22 bin ekmek üretebilecek kapasiteye sahip.

Kocaeli’nin yardım eli olan 3 mobil afet tırı da; İzmir, Düzce, Kahramanmaraş-Hatay ve son olarak 10 Ağustos 2025 Balıkesir depremleri ile Ukrayna Savaşı’nda görev alarak on binlerce kişiye hizmet verdi. Bu tırlar, günlük 10 bin kişilik 3 çeşit yemek ve 40 bin roll ekmek üretebiliyor.

Kocaeli itfaiyesi başarılarıyla göz dolduruyor

Türkiye’nin örnek itfaiyelerinden olan Kocaeli Büyükşehir Belediyesi İtfaiyesi de araç filosunu her yıl genişletiyor. Pek çok olayda ve afette görev yapan itfaiye teşkilatı, modern araçlarla çalışmalarını daha hızlı ve kolay hale getiriyor. Adeta bir okul gibi çalışan Kocaeli itfaiyesi, eğitim faaliyetlerine de katılıyor. Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Dairesi Başkanlığı Önleme ve Eğitim Şube Müdürlüğü Eğitim Birimi (KOBİTEM), Kocaeli başta olmak üzere birçok ilde eğitim faaliyetleri yürüterek, yangına müdahale ve arama kurtarma başta olmak üzere, birçok konu hakkında eğitimler düzenliyor.

Gönüllü itfaiye ordusu

17 Ağustos 1999 sonrası hayata geçirilen Gönüllü İtfaiyecilik Projesi de her yıl büyümeye devam ediyor. Büyükşehir İtfaiye Dairesi Başkanlığı AFKOM Şube Müdürlüğü’ne bağlı olarak görev yapan gönüllü itfaiyeciler, itfaiye müdahale hizmetlerine önemli katkı sunuyor. Yaşanabilecek yeni afetlere karşı her daim hazır olan İtfaiye Dairesi Başkanlığı, edindiği bilgi ve tecrübeyi gönüllü itfaiyeciler ile paylaşıyor. Kocaeli’de sivil toplum kuruluşları ve ilçe belediyeleri bünyesinde kurulan arama kurtarma timleri de afete hazırlık çalışmalarını sürdürüyor.

Kocaeli, hem acı izleri sildi hem de sanayi ve teknoloji üssü haline geldi

Deprem gerçeği ile 17 Ağustos’ta tanışan Kocaeli, afetin izlerini sildiği gibi adeta Türkiye’nin de sanayi üssü oldu. Sanayi ve teknolojinin başkenti olan kent, son dönemde yapılan önemli yatırımlar ile yenilikçiliğin merkezi haline geldi. Depremden sonra daha güçlü şekilde ayağa kalkan Kocaeli sanayisi, bugün başta otomotiv, otomotiv yan sanayi ve petrokimya alanında olmak pek çok sektörde yaptığı üretimle adından söz ettirmeye devam ediyor.